مریم آقاجانی //آفتاب جنوب ۲۴
امنیت و ایمنی کلانشهرها امروزه مورد توجه دولت مردان و دیپلماسی شهری در تمام ابعاد زندگی شهری قرار دارد. همچنین یکی از مؤلفههای اصلی تهدید امنیت، بحث محیط زیستی از جمله آلودگی هوا است. موضوع آلودگی هوا و بحران محیط زیستی کلان شهرها خصوصاً شهر تهران در سالهای گذشته به یکی از مسألههای اصلی متولیان مسؤولان تبدیل گشته است که تلاش برای شناخت جنبههای این بحران در کنار عوامل تأثیرگذار اهمیت فراوانی یافته است.
هر نفس که فرو می‌رود آلودگی است و چون برمی‌آید بیماری است. آلودگی هوا نه‌تنها برای آن‌ها که بیماری زمینه‌ای دارند، بلکه نفس همه شهروندان در شهرهای با هوای آلوده را تنگ کرده است. هر نفس هوای آلوده هم، یک قدم نزدیک شدن به مرگ است.
تهران، کرج، اراک، تبریز، مشهد و اراک؛ ۶ شهری که نام‌شان این روزها در اخبار می‌چرخد. چند روزی می‌شود که شهروندان این شهرها چشم انتظار یک روزنه به آسمان مانده‌اند. پیش‌بینی‌ها هم نشان از ادامه آلودگی هوا تا اوسط هفته در این شهرها می‌دهد.
یکی از سهم حمل‌ونقل عمومی و خودروهای فرسوده می‌گوید، آن یکی از مازوت و دیگری از بنزین بی‌کیفیت. کلافی در هم تنیده که باز کردنش را به دست باد داده‌اند. مگر بادی بوزد و کمی این توده آلوده را جابه‌جا کند.
هر وزارت‌خانه و سازمانی در این بحران سهمی دارد. عصاره فعالیت‌های این سازمان‌ها سمی شده که ذره ذره جان مردم را می‌گیرد. به گواه آمارهایی که وزارت بهداشت و شهرداری تهران داده‌اند، آلودگی هوا سالانه جان بیش از ۲۶ هزار نفر را می‌گیرد.
داستان تکراری آلودگی هوا در هرمزگان و بی تدبیری مسئولان همچنان ادامه داد. آلودگی هوا چهارمین علت مرگ در دنیاست. عاملی که رابطه مستقیمی با ابتلای افراد به بیماری هایی مانند سکته های قلبی و مغزی، بیماری های تنفسی از قبیل بیماری های مزمن ریوی، سرطان ریه، دیابت و …. دارد. بر اساس مطالعات، آلودگی هوا سالانه ۱۹ برابر مالاریا، ۹ برابر ایدز و ۳ برابر الکل قربانی می گیرد و چهارمین عامل مرگ در دنیاست. ایران نیز از این امر مستثنی نیست.
نفس تنگ مردم و بی خیالی مسوولان
انتظار می رفت امسال به خاطر شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌های ناشی از آن از آلودگی هوا خبری نباشد اما متاسفانه آلودگی امسال بیشتر از سال گذشته اعلام شده است. این بار در میانه کشمکش‌های سیاسی، پای یک عامل دیگر به میان آمده و آن استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌هاست؛ مازوت یا نفت کوره، سوختی کم کیفیت است که در مراحل پایانی پالایش نفت‌خام به دست می آید و نسبت به سایر فرآورده‌های اصلی حاصل از پالایش نفت، ارزش اقتصادی پایین‌تری دارد.
در عوارض زودرس آلودگی هوا، دستگاه تنفسی و سیستم مغز و اعصاب درگیر می شود اما در عوارض دیررس، ذرات ریز معلق در هوا در نسوج ریه رسوب می کند و به تدریج کارکرد ریه تحلیل می رود و کار اکسیژن رسانی را مختل می کند. ذرات ریز معلق در هوا و گازهای سمی مانند منواکسید کربن و ترکیبات ازت از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن شده و جذب می شوند. ترکیبات این گازها و ذرات معلق روی مخاط نای و نایژه تاثیر منفی می گذارد و سلول های مخاطی را از بین می برد بنابراین توصیه می شود در این ایام افراد از ورزش کردن، دویدن و کوهنوردی در هوای آلوده به شدت خودداری کنند؛ دویدن، راه رفتن در فضای آلوده و فعالیت شدید بدنی و ورزش باعث می شود هوای آلوده بیشتری به ریه ها وارد شده و فرد دچار مشکلات تنفسی شود.
رییس پژوهشگاه غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت وگو با خبرنگار ایلنا هشدار داد که آلودگی هوا تاثیر مستقیم بر افزایش شیوع پوکی استخوان خواهد داشت. افشین استوار در این گفت وگو اعلام کرده بود که یکی از دلایل موثر در پوکی استخوان کمبود دریافت ویتامینD است و گفته بود: «این ویتامین از دریافت نور خورشید زیر پوست تشکیل می شود. وقتی به اندازه کافی مواجهه با نور خورشید نداشته باشیم و به دلایلی همچون آلودگی هوا این میزان مواجهه کاهش پیدا کند، در واقع نور کافی دریافت نکرده ایم. سالانه نزدیک ۱۷۲ هزار شکستگی ناشی از پوکی استخوان در کشور اتفاق می افتد و حدود ۴۲۰۰ نفر نیز به دلیل شکستگی جان خود را از دست می دهند. نسبت قابل توجهی از مردم کمبود ویتامینD دارند و نتایج برخی مطالعات در مناطق شهری نشان داده که بالای ۸۰ درصد جمعیت این کمبود را دارند. اکنون در مراحل پایانی انجام یک مطالعه کشوری هستیم اما نتایج مطالعات دیگری به ما نشان داد که ۴۲ درصد افراد بالای ۶۰ سال (۶۵ درصد بانوان و ۲۵ درصد آقایان) پوکی استخوان داشتند.»
آلودگی هوا سالانه جان ۲۶ هزار نفر را می‌گیرد
به عبارتی آمارها هم مازوت سوزی را تائید می‌کند هم بنزین بی‌کیفیت را. با این حال هیچ کدام را نهاد و سازمانی گردن نمی‌گیرد.
نتیجه این پاس دادن‌ها هم هوای آلوده‌ای است که شیره جان شهروندان را ذره ذره می‌مکد. آنطور که اخیرا رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران گفت: «آلودگی هوا موجب مرگ زودرس سالانه ۶ هزار و ۴۰۰ نفر در تهران می‌شود.» (مهر)
در یک نمای بزرگ‌تر به گفته جعفر تشکر هاشمی سالانه بیش از ۲۶ هزار نفر بر اثر این آلودگی جان خود را از دست می‌دهند.
