در دل کوه‌های حاجی آباد در مرتفع‌ترین نقطه هرمزگان در روستای هماگ بالا زنی زندگی می‌کند که یکی از با ارزش‌ترین گیاهان را پرورش می‌دهد.
این زن کارآفرین می‌گوید از یک متر مربع ۵۰۰ هزار تومان درآمد دارد.
مریم همایی پور کارآفرین ناشناخته در دورافتاده‌ترین روستای حاجی آباد از سه سال پیش کاشت زعفران را آغاز کرده است.
کمی دورتر در شرق استان و در فاصله ۵۰ کیلومتری ساحل بندرعباس در نزدیکی روستای گنو، گیاه “مور خوش” می‌روید که تنها منحصر به هرمزگان است.
می توان گفت در گوشه و کنار هرمزگان بیش از ۸۰۰ گونه از گیاهان دارویی می‌روید و زندگی بسیاری از روستاییان به برداشت و فروش این گیاهان دارویی گره خورده است.
سالانه بیش از ۱۵۰ تن انواع گیاهان دارویی از رویشگاه‌های طبیعی و مزارع هرمزگان برداشت می‌شود.
مهمترین گیاهان دارویی در استان حنا، آویشن، آلوئه ورا، صبرزرد، خر زهره، مورخوش، مور تلخ، مرزنجوش، سپستان و چای ترش است که استفاده برخی از آن‌ها افزون بر جنبه‌های درمانی و اقتصادی جزو سنت‌های زندگی مردم شده اند.
آویشن کوهی، حنا،خرزهره،خارشتر،بنه ، کلپوره، مورخوش، آویشن کوهی، حنا، خرزهره، خارشتر
۱۰ گونه گیاهان دارویی در هرمزگان
مسعود گرگیج مدیر امورباغبانی جهادکشاورزی گفت: کشت این گونه های گیاهی از نیمه آبان تا آذر ماه امسال کشت انجام وپیش بینی می شود ۱۴۰ تن گیاه دارویی از زمین های کشاورزی هرمزگان برداشت شود.
وی بیان داشت: شهرستان های بندرعباس، رودان، میناب، حاجی آباد و بندر خمیر از مهم ترین مناطق کشت گیاهان دارویی در هرمزگان است؛ حنا، ماده‌ای آرایشی با ۹ هزار سال سابقه سابقه استفاده از حنا به دوران بسیار کهن می‌رسد و در میان مردم منطقه جنوب و سواحل خلیج فارس در حنابندان‌های عروسی و موارد آرایشی گسترش یافته است.
وجود آسیاب‌های قدیمی حنا در گوشه و کنار هرمزگان نشان از استفاده چند صد ساله این گیاه با ارزش در میان مردم دارد. برخی محلات در استان نیز به علت تولید حنا به نام حنایی شناخته می‌شوند.
مرغوبترین حنای هرمزگان اکنون در روستای سید آباد در مزرعه اسپوتین تولید می‌شود
گرگیج می‌افزاید: تمام محصولش را با قیمت هر کیلو گرم ۱۰ هزار تومان پیش فروش می‌کند. همراه با خانواده سه نفره اش برای برداشت آویش به کوه می‌رود و بطور متوسط سالانه ۶ میلیون تومان درآمد دارد؛ افراد زیادی در روستا‌های هرمزگان زندگی می‌کنند که تنها منبع درآمدشان از این گیاهان است. در هنگام برداشت بادام تلخ در کوهشاه حاجی آباد بیش از ۲۵۰ نفر اشتغال دارند.
وی افزود: زمان برداشت گیاهان دارویی برای ۳ هزار نفر در استان شغل ایجاد می‌شود. رویشگاه‌های گیاهان دارویی شهرستان‌های رودان، میناب، بشاگرد، حاجی آباد، بندرعباس و بستک از مناطق رویشی این گیاهان با ارزش در هرمزگان است.
این گیاهان درجنگل‌های مانگرو، تپه‌های شنی، دامنه کوهها، آبراهه‌ها، چشمه‌ها و مناطق مرطوب و زمین‌های شور این مناطق می‌رویند. مردم هرمزگان بیشتر گیاهان دارویی را از گذشته می‌شناسند واز آن‌ها استفاده‌های دارویی می‌کنند.
گونه‌های پر مصرف دارویی و خوراکی هرمزگان آویشن، آنغوزه، گیشدر، بادام کوهی، بنه، پونه، مور خوش، مور تلخ، کلپوره، گلدر و آلوئه ورا است.
آویشن و آنغوزه در خارج از کشور خریدار دارند
هرمزگان ۲۵۰ هزار هکتار رویشگاه گیاهان دارویی در نواحی خلیج فارس، دریای عمان و منطقه کوهستانی دارد.
مدیر امور مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: بیش از ۱۰ درصد از ۸ هزار گونه گیاهی در کشور در رویشگاه‌های هرمزگان می‌روید.
ضیایی می‌افزاید: این گیاهان در ۲۵۰ هزار هکتار از طبیعت استان پراکنده اند. ۵۰ گونه از این گیاهان برداشت و ارزش اقتصادی دارند.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: سالانه نزدیک به ۲ تن گیاهان دارویی بصورت خشک شده و بدون فرآوری به خارج از کشور صادر می‌شود که درامد آرزی نزدیک به ۳۰ هزار دلار به همراه دارد.
محمدنور موسوی می‌افزاید: شمار زیادی از این گیاهان نیز برای فرآوری به استان‌های مجاور در فارس و کرمان ارسال می‌شود.
به علت ارزش افزوده بالای گیاهان دارویی و ضرورت حفاظت از رویشگاه‌های طبیعی کاشت گونه‌هایی از این گیاهان بصورت آزمایشی در استان آغاز شده است.
گرگیج مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی می‌گوید: آویشن باغی، مرزنجوش، نعناع فلفلی، به لیمو، خارکریم، کدو پوست کاغذی، بابونه، آلوئه ورا، حنا، گلرنگ و چای ترش ازجمله گیاهان دارویی هستند که بصورت زراعی کشت می‌شود.
وی می‌گوید: درهرمزگان گیاهان دارویی در ۶۰ هکتار کشت می‌شود، اما ۱۷ هکتار آن بصورت الگو زیرنظر این سازمان است.
مدیرباغبانی سازمان جهادکشاورزی هرمزگان تاکید می کند: کشت این گیاهان در هر هکتار بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان برای کشاورزان درآمد دارد و برای ۳۰۰ نفر در استان شغل ایجاد کرده است.
گرگیج، حفاظت از ذخایر، جایگزینی محصولات اقتصادی با نیاز آبی کم، ایجاد اشتغال پایدار و ترویج کشت‌های اقتصادی را از مزایای کشت گیاهان دارویی اعلام می‌کند.
سالانه هزار تن محصول از مزارع کاشت گیاهان دارویی برداشت می‌شود که بیش از ۹۴ درصد آن الوئه وار و حناست.
چرخه معیوب کاشت و فروش گیاهان دارویی نبود صنایع فرآوری و بازار مناسب باعث ایجاد چرخه معیوبی در کاشت و فروش گیاهان دارویی شده است.
محسن یکی از کشاورزان مینابی می‌گوید: به علت نبود بازار فروش چند سالی است که دیگر گیاه آلوئه ورا کشت نمی‌کند. سطح زیر کشت آلوئه ورا از ۱۱۴ هکتار در استان به کمتر از ۷۴ هکتار رسیده است.
کاشت آلوئه ورا در هرمزگان
نبود صنایع بسته بندی مهمترین مشکل بخش گیاهان دارویی است. حسین امای صادر کننده آویشن می‌گوید: گیاهان دارویی بصورت فله‌ای به کشور‌های هدف صادر می‌شود.
وی می‌افزاید: این گیاهان بدون نمونه ترکیبات آزمایشگاهی و بر اساس رنگ ظاهر ارسال می‌شود.
این کارافرین می‌گوید: برای گرفتن مجوز باید به تهران مراجعه کرد و بسیاری از بهره بردران به علت روند اخذ مجوز صادرات ترجیح می‌دهند محصولشان را با کیفیت پایین‌تر در بازار داخل بفروش برسانند.
دیگر فعالان در این بخش نیز می‌گویند: زیرساخت‌های صادرات این گیاهان مانندآزمایشگاه آنالیز محصولات و شرکت‌هایی که گواهی لازم برای محصولات صادراتی ارائه دهند وجود ندارد.
برداشت گیاه آویشن در ارتفاعات هرمزگان
گیاهان دارویی برداشت شده پس از ارسال به استان‌های فارس، اصفهان و تهران فرآوری و بسته بندی می‌شود و به خارج از کشور صادرمی شود.
ضیایی خشکسالی‌های پی درپی را یکی دیگر از مشکلات برای توسعه این گیاهان و کاهش رویش آن‌ها اعلام می‌کند و می‌گوید: عملیات احیایی و اصلاحی مانند بذرپاشی، بذرکاری، کپه کاری، خاک ورزی در ۳۵ هکتار از منطقه هماگ اجرا شده است.
در منطقه بناب حاجی آباد نیز ۳۰ هکتار بذر پاشی آویشن صورت گرفته است. امسال رویشگاه‌های استان منطقه ممنوع و حفاظت شده اعلام شده اند و هر گونه برداشت با هدف حفظ ذخایر ممنوع اعلام شده است.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: تا پایان امسال طرح جامع مدیریت آبخیزداری در مهمترین رویشگاه گیاهان دارویی در روستای سیاهو اجرا می‌شود که کمک زیادی در احیای گیاهان در این منطقه است.
موسوی می‌افزاید: این طرح در ۶۹ هزار هکتار از زمین‌های سیاهو اجرا می‌شود. تعاونی‌های روستایی شاه کلید رونق گیاهان دارویی ترویج فرآوری، عرق گیری و اسانس گیری و ایجاد مراکز فروش تخصصی این گیاهان از جمله راهکار‌هایی برای ایجاد ارزش افزوده و اشتغالزایی است.
مدیر کل امور روستایی استانداری هرمزگان می‌گوید: تقویت صندوق حمایت از تعاونی‌های منابع طبیعی مهمترین راهکار برای تقویت فعالان در این بخش است.
سالاری می‌افزاید: از ابتدای امسال سه دستگاه اسانس گیری به تعاونی‌های تحویل و سه مرکز تخصصی فروش در روستا‌های استان راه اندازی شده است.
وی می‌گوید: پارسال نیز ۵ دستگاه اسانس گیری گیاهان دارویی به مرتع داران بندرعباسی واگذار شده است. اکنون عرق آویشن، درمنه، کلپوره، مورتلخ، کاسنی، خارشتر، زیره سیاه، پونه و شویدکوهی در مناطق فین، سیخوران و هماگ اسانس گیری شده و به تولید انبوه رسیده است.
تسهیلات کم بهره نیز به فعالان این بخش پرداخت می‌شود
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: صندوق حمایت از تعاونی‌های منابع طبیعی با افزایش ۷ برابری سرمایه از محل کمک‌های فنی استانداری آماده پرداخت تسهیلات بدون سود به تعاونی‌های فعال در این زمینه است.
هرمزگان ۴۴ تعاونی روستایی فعال در زمینه منابع طبیعی دارد. راه اندازی مزارع الگو از دیگر برنامه‌های توسعه گیاهان دارویی است. ۱۷ هکتار مزارع الگویی با کمک هزینه بلاعوض در شهرستان‌های میناب، رودان، بستک، پارسیان و رودان راه اندازی شده است.
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی هرمزگان می‌گوید: به ازای هر هکتار ۳ میلیون تومان کمک مالی دولت به مزرعه دار پرداخت شده است و امسال به علت محدودیت اعتبارات کمک دولت حذف شده است.
گرگیج می‌افزاید: راه اندازی دوره‌های آمورشی برای ۱۰۰ بهره بردار و پرداخت تسهیلات اقتصاد مقاومتی از محل طرح اشتغال پایدار روستایی از دیگر برنامه برای توسعه گیاهان دارویی در هرمزگان است؛ نگهداری طولانی مدت ، ایجاد تعادل بین حجم تولید و قیمت گیاهان دارویی نسبت به صیفی ، برنامه ریزی برای بازار فروش ، نیاز آبی کم و کمک به حفظ منابع آب ، تولید محصول سالم و ارگانیک وارتقای درآمد بهره برداران از مهم ترین مزایای کشت گیاهان دارویی است.
بیش از ۸۵۰ گونه گیاهان دارویی در حدود ۲۵۰ هزار هکتار رویشگاه گیاهان دارویی در دشت ها، دامنه ها و ارتفاع های هرمزگان پراکنده است که ۲۹۲ گونه آن مصرف دارویی دارند.
گفتنی است ، هرمزگان ۱۱۶ هکتار سطح زیر کشت دارو‌های گیاهی دارد. توسعه کاشت گیاهان دارویی علاوه بر ارزش افزوده بالای اقتصادی و گردش مالی نزدیک به ۲ میلیارد تومانی کمک زیادی در رونق تعاونی‌های روستایی و تقویت منابع درامدی پایدار در روستا‌ها دارد. تسهیل موانع صادراتی و توسعه صنایع فرآوری در این بخش توسعه و سطح زیر کشت این گیاهان را دو چندان می‌کند.
