پروژه پرورش ماهی در قفس به‌عنوان یکی از مهمترین شاخص‌های ارزیابی فعالیت شیلاتی است و این طرح مهمترین پروژه اقتصاد مقاومتی شیلات است.
شغل پرورش ماهی مانند هر حرفه دیگری نیاز به تخصص و مهارت و دانش کافی می باشد. نگهداری و پرورش ماهی در قفس بحث جدیدی است که امروز می خواهیم به آن بپردازیم. در واقع با استفاده از قفس بخشی از آب دریا، سراب، آب پشت سد و… را از اطراف و کف توسط ابزارهای مختلفی مثل توری با چشمه های مختلف محصور می کنند و در آن محیط محصور، ماهی پرورش می دهند. برای اولین بار ماهیگیران از قفس برای نگهداری موقت ماهی (تا زمان آماده شدن برای فروش) استفاده می کردند. پرورش در قفس، روش جدیدی است که در سالهای اخیر در نواحی ساحلی بکار برده می شود.
در این روش ماهی درون یک قفس یا سبد قرار می گیرد و آب به صورت آزاد بین منبع آبی و قفس در جریان است و در دریا رهاسازی شده و با استفاده از مزایای آب دریا به صورت مرتب غذای مورد نیاز آنها توسط پرورش دهندگان تأمین و در مدت معینی برداشت میشوند.
مزایای پرورش ماهی در قفس(cage fish)
– سهولت کار نسبت به استخر های خاکی و بتونی چه در احداث و چه در اجرا.
– هزینه سرمایه گذاری کم تر و تولید بیشتر در واحد سطح.
– استفاده اصولی از منابع آب های طبیعی و نیمه طبیعی با توان تولید پایین.
– محصور کردن ماهیان در یک سطح کم و مصرف انرژی کم تر و تبدیل انرژی به ماده بیشتر.
– امکان توسعه بیشتر و قابلیت جابجایی راحت تر.
– استفاده از غذای طبیعی و زنده و در نتیجه کیفیت گوشت بالاتر.
تامین بچه ماهی، نیاز اولیه
پرورش ماهی در قفس، اوایل دهه ۸۰ مطرح شد اما پس از گذشت قریب به ۱۰ سال هنوز این پروژه‌ها در سطح پایلوت بوده و شکل تجاری و انبوه به خود نگرفته است.
مهمترین مشکل بهره‌برداری از این طرح تامین بچه‌ماهی است؛ با توجه به اینکه مراکز تکثیر و پرورش ماهیان دریایی در کشورمان وجود ندارند، طرح‌های پایلوت پرورش ماهی در قفس اقتصادی نبوده و این پروژه‌ها که در استانهای خوزستان، هرمزگان و بوشهر در حال انجام است، به تراز اقتصادی نرسیده است.
درحالی که وزیر جهاد کشاورزی سال گذشته بر نتایج اولیه خوب حاصل از اجرای این طرح در جنوب کشور تاکید و اظهار کرده بود:« پرورش ماهی در قفس از طرح‌های حمایتی جامعه صیادان در دریای شمال و سواحل جنوبی کشور است و با نهایی کردن نتایج این طرح پایلوت از سال ۹۱ می‌توان این طرح را در دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان عملیاتی کرد».
هزینه ساخت قفس
قفس هایی که برای پرورش نیاز دارید را می توانید بر اساس نیاز و توان مالی در اندازه های مختلف تهیه کنید، اما در حال حاضر قفس های مرسوم برای این کار، قفس های ۱۶ تا ۲۰ متری است. جنس قفس ها از پلی اتیلن، چوب و یا فولاد است، قفس ها به صورت گرد و یا مربع در کشور خودمان ساخته می شوند که هر کدام از آنها را با تورهای ضد شکار و تورهای ریزی که مانع از خروج ماهیها میشوند میپوشانند و بعد از مونتاژ کردن آنها در کنار ساحل، به وسلیه‌ی لوله های مخصوص داخل آب قرار می گیرند. هر قفس شانزده تا بیست متری توانایی پرورش سی تن ماهی را دارد اما این قفس های پرورش قیمتی بالایی دارند و هر یک از آن ها چیزی حدود ۱۴۰ میلیون تومان هزینه دارد.
تعداد قفس های پرورش ماهی در ایران
طبق آخرین آمار اخذ شده از فعالیت سرمایه گذاران بخش خصوصی در زمینه پرورش ماهی در قفس، هم اکنون نزدیک به ۲۰۰ قفس دریایی در مجموع آبهای شمالی و جنوبی کشور با اخذ مجوز نسبت به پرورش ماهی شروع به فعالیت کرده اند. در جنوب ایران گونه های صوف و شانک در قفس پرورش داده می شوند و در آبهای دریای خزر در سه استان گلستان، مازندران و گیلان نسبت به پرورش ماهیان دریایی کپور، آزاد، خاویاری و قزل آلا توسط سرمایه گذاران بخش خصوصی پرورش داده می شود.
سود حاصل از پرورش ماهی در قفس
پرورش ماهی به این شیوه به دلیل مواد غذایی مورد نیاز و هزینه‌ی خرید و نگهداری قفس ها، جزو کارهایی به حساب می آید که با سرمایه‌ی زیاد باید شروع شود؛ اما در همان یک سال اول علاوه بر برگشت سرمایه، سود قابل توجهی را هم به شما می رساند. زمان کامل پرورش در هر دوره بین شش تا هفت ماه است و بعد از پایان این دوره، ماهی ها را می توانید از قفس و تورها خارج کنید و به بازار هدف خود عرضه کنید. قیمت هر ماهی در ایران با وزن مناسب برای شروع پرورش حدود یک میلیون تومان است که این قیمت با توجه به نوع و نژاد آن بالا و پایین می شود.
معاون آبزی پروری شیلات هرمزگان هم دراین خصوص افزود: پرورش ماهی در قفس در یک دهه اخیر با استقبال خوب صیادان و ساحل نشینان روبرو شده است گفت: هرمزگان با تلاش و اقدامات صورت پذیرفته در زمینه توسعه طرح های پرورش ماهی در قفس هرمزگان در سطح کشور پیشتاز بوده و سرمایه‌گذاری های متعددی در این صورت گرفته است.
مهندس مسعود بارانی افزود: پرورش ماهیان دریایی در قفس علاوه بر کمک به حفظ ذخایر آبزیان، یکی از فرصت‌های مناسب سرمایه گذاری در حوزه شیلات است که به شدت نیازمند حمایت های دولت به ویژه در شرایط امروز کشور است .
وی ظرفیت های موجود و در دست انجام پرورش ماهی در قفس استان به ویژه در شهرستان های بندرلنگه، قشم ،سیریک و جاسک را ویژه و محوری برای تبدیل استان به قطب پرورش ماهی کشور و منطقه خواند
شهرستان بندر لنگه با برخورداری از بالغ بر ۶۰هزار تن ظرفیت تولید ماهی در قفس از پتانسیل بالایی در زمینه تولید ماهیان دریایی برخوردار است و این شهرستان در آینده نزدیک با راه اندازی ظرفیت های واگذار شده یکی از قطب های تولید ماهیان دریایی خواهد بود .
سهم ۸۵ هزار تنی قشم برای تولید ماهی در قفس تا پایان برنامه ششم
مدیر شیلات و کشاورزی سازمان منطقه آزاد قشم با اشاره به سهم ۸۵ هزار تنی قشم برای تولید ماهی در قفس تا پایان برنامه ششم توسعه گفت: با نگاه ویژه‌ای که مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در زمینه توسعه طرح‌های مرتبط با حوزه شیلات و پرورش ماهی در قفس دارد زمینه رونق و توسعه این بخش در جزیره قشم بیش از پیش فراهم شده است.
وی با بیان اینکه ۱۶ شرکت فعال در حوزه پرورش ماهی در قفس از سال ۹۳ به این عرصه ورود کردند، تصریح کرد: مراحل واگذاری زمین به این واحدها از سال ۹۴ آغاز شده است، در حال حاضر نیز یکی از این واحدها با ظرفیت تولید ۲ هزار تن در سال به بهره‌بردار رسیده و تا پایان سال سه شرکت دیگر می‌توانند قفس‌های خود را به آب بی اندازند و تولید خود را آغاز کنند.
مدیر شیلات و کشاورزی سازمان منطقه آزاد قشم با اشاره به اینکه یکی از نیازهای توسعه پرورش ماهی در دریا تولید بچه ماهیان از ماهیان با ارزش خوراکی است، خاطرنشان کرد: مدیریت شیلات و کشاورزی منطقه آزاد قشم آماده همکاری در انجام طرح‌های مشترک توسعه تکثیر و پرورش ماهیان دریایی و استفاده از توسعه فن‌آوری روز تکثیر ماهیان دریایی است.
در پایان می توان گفت پرورش ماهی در قفس علاوه بر اشتغال جامعه صیادی در آبزی‌پروری موجب کاهش برداشت از ذخایر طبیعی آبزیان می‌شود و نقش موثری در حفظ این ذخایر خواهد داشت و به منظور اهمیت حفظ ذخایر طبیعی آبزیان دریایی، یکی از برنامه‌های اولویت‌دار این طرح مشارکت تعاونی‌های صیادی در اجرای آن است.
