آتش‌سوزی یک تهدید دائمی برای مراتع و جنگلها محسوب می‌شود این در حالیست که تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی نیز از سوی کارشناسان به‌عنوان دیگر عوامل موثر در تغییر شدت، حدت و الگوی آتش‌سوزی‌های سال‌های اخیر مطرح شده است
وقوع آتش‌سوزی در مراتع و جنگلهای کشور در فصل گرم سال یکی از مهمترین معضلات حوزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور است که در تابستان ۱۴۰۰ گریبان کشور و استان هرمزگان را گرفته است.
عوامل طبیعی و انسانی عامل حریق
آتش سوزی ها می تواند توسط عوامل طبیعی یا عوامل انسانی ایجاد شود . در این میان نقش عوامل جوی در وقوع و گسترش آتش سوزی مهم می باشد. اهمیت شرایط جوی نه تنها به عنوان عامل منفرد برای ایجاد آتش سوزی نیست بلکه می توان گفت تأثیر عوامل دیگر آتش سوزی ، هم چون عوامل انسانی ، خود تابعی از عوامل جوی است ، چرا که اگر شرایط جوی مساعد نباشد ، آتش سوزی ایجاد شده نمی تواند گسترش یابد . رطوبت هوا یکی از پارامترهای مهم جوی در تعیین پتانسیل شروع و گسترش آتش سوزی در یک ناحیه می باشد بطوری که در مطالعات انجام شده ، رطوبت نسبی هوا ، بیشترین همبستگی را با وقوع و میزان گسترش آتش سوزی دارد . هر چقدر سرعت وزش باد بیشتر باشد ، شدت آتش سوزی نیز زیادتر می گردد ، این امر به این دلیل است که وزش باد باعث جابجایی هوا و در نتیجه رسیدن میزان بیشتری اکسیژن به محیط در حال سوختن می گردد . در این زمینه اگر باد از ناحیه خشکی بوزد اثر زیادتری در افزایش آتش سوزی دارد . افزایش دما باعث افزایش تبخیر و تعرق و در نتیجه خشک شدن مواد سوختنی می گردد و می تواند یکی از عوامل موثر در بروز آتش سوزی باشد .
کارشناسان معتقدند که بازیابی ذخایر جنگلهای سوخته نیم قرن طول می‌کشد و با توجه به تاثیرات تغییرات اقلیم و خشکسالی که امسال همه نقاط کشور با آن دست به گریبان است، اکوسیستم‌ها وضعیت بسیار شکننده‌ای پیدا کرده‌اند و همین مساله اهمیت تلاش در جهت حفاظت از منابع طبیعی را بیش از پیش پررنگ می‌کند.
درصد بیشتر آتش‌سوزی در جنگلها و مراتع ناشی از عوامل انسانی است، ولی عوامل طبیعی همچون بارش‌های کم و تغییرات اقلیمی و خشک شدن درختان در افزایش آتش سوزی‌ها در جنگل نقش دارند.
گرچه همواره بر نقش مسئولان و متولیان در زمینه پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی و مقابله به آن تاکید می‌شود اما نباید از نقش و همراهی مردم در این زمینه نیز غافل ماند، بنابراین لازم است مردم نیز ضمن مشارکت در حفظ منابع ملی کشور با رعایت نکاتی مانند روشن نکردن آتش و رها نکردن زباله در طبیعت، به سهم خود در حفاظت از جنگلها و مراتع کشور نقش داشته باشند.
کاهش بارندگی و افزایش اتش سوزی
کاهش میزان بارندگی، افزایش درجه حرارت، کاهش رطوبت و ورود توده های گرد و غبار در جنگلهای زاگرس غرب کشور به دنبال خشکسالی های اخیر و نظایر این تهدیدات هر روزه زمینه نابودی جنگلها و مراتع، حیات وحش و در نهایت نابودی حیات بشری را فراهم آورده است. از طرفی آتش سوزیهای سهوی و عمدی اخیر در این مناطق دست به دست هم داده اند و بحرانی عظیم و جبران ناشدنی را رقم میزنند.
افزایش دما موجب آتش سوزی در هرمزگان
این روزها افزایش دمای هوا تا ۴۷درجه سانتی گراد در هرمزگان ، وزش باد گرم از عوامل محیطی و بی احتیاطی شهروندان در روشن کردن آتش و انتقام جویی متصرفان و قاچاقچیان از عوامل انسانی آتش گرفتن جنگل ها و مراتع است.
خطای انسانی عامل آتش سوزی ها
بررسی‌ها نشان می‌دهد اصلی‌ترین دلیل آتش سوزی‌ها خطای انسانی غیر عمد است و ۹۰ درصد آتش سوزی‌ها با عامل انسانی و به صورت غیرعمد صورت می‌گیرد.
از انجایی که در مراتع سرعت حرکت حریق بسیار بالا است چون هنگام وقوع آتش‌سوزی با کوچکترین باد در سطح مراتع، هکتارها مرتع طعمه حریق می‌شود. چندین عامل در این موضوع اثرگذار است اما ۹۵ درصد آتش سوزی‌ها عامل انسانی دارد،نزدیک به ۶۰ درصد این وقایع سهوی اتفاق می‌افتد و حدود ۴۰ درصد نیز عمدی است که به دلایلی چون اهداف قومی- قبیله‌ای یا تصرفات غیرمجاز زمین صورت می‌گیرد.
مردم به هیچ عنوان نباید برای طبخ یا گرم کردن غذا در جنگلها اقدام به اشتعال کنند؛ همچنین استعمال دخانیات و رهاسازی ظروف یک بار مصرف و شیشه‌ای از جمله دیگر دلایل اصلی آتش‌سوزی‌های اخیر در مراتع و جنگلها است.
فرهنگ‌سازی مولفه اصلی در پیشگیری از وقوع آتش سوزی جنگلها بوده و نقش آموزش و فرهنگ سازی و توانمندسازی جوامع بومی و محلی در پیشگیری از آتش سوزی جنگل ها و مراتع بسیار موثر است از این رو انگیزه داوطلبانه افراد برای حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی باید ترغیب شود زیرا هنوز برخی افراد به ارزش و اهمیت محیط زیست و منابع طبیعی واقف نبوده و نسبت به اثرات تخریب محیط زیست آگاهی مناسب ندارند.
ناگفته پیداست نقش مشارکت مردم در پیشگیری از آتش سوزی بسیار تاثیر است از این رو لازم است آموزش های لازم به آنها ارائه شود، باید اقدامات موثری برای کاهش سرانه حریق جنگل ها از سوی دستگاه های متولی در دستور کار قرار گیرد.
گفتنی است، تلفن های ۱۵۰۴و ۱۳۹ تلفن امداد جنگل و مرتع می باشد که هموطنان می توانند به صورت شبانه روزی هر گونه اتش سوزی در طبیعت را به یگان حفاظت ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هرمزگان اطلاع دهند.
