از آنجایی که پیشگیری از وقوع سیلاب ، مقابله با خشکسالی و کاهش هدر رفت آب با ساخت سازه های آبخیزداری میسر می باشد بنابراین احداث سازه های خاکی در مناطق سیل خیز و خشک کشور از جمله جنوب یکی از راه های کنترل سیلاب های تند فصلی و مهار روان ابها و افزایش قدرت نفوذ در خاک و تقویت پوشش گیاهی از جمله مزایای آبخیزداری است.
امروزه با رویکرد آبخیزداری و آبخوانداری می توان سازگاری با سیلاب و استفاده بهینه از نزولات آسمانی و تقویت سفره های زیرزمینی و جلوگیری از فرسایش خاک را ممکن ساخت و با احیای مراتع در کنار مبارزه با قاچاق غیر مجاز چوب و آتش سوزی و تصرف و…، پایداری جنگل ها را به ارمغان آورد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان در این خصوص گفت: ساخت سیل بند وسدهای خاکی در نقاط مختلف استان آنقدر برای مردم اهمیت دارد که با احداث آنها و جمع شدن آب در پشت این سدهای کوچک کشاورزی و دامداری در مناطق روستایی شکل می‌گیرد و از مهاجرت بی رویه به شهرها جلوگیری می‌کند.
وی افزود:هرچند آب پشت این سدهای کوچک کم بود ولی رونق کار و تلاش در پایین دست هر منطقه‌ای را شکل می‌دهد، بطوریکه برخی از مناطق مانند بشاگرد از طریق اجرای طرح‌های آبخیزداری اقدام به کشت محصولاتی با ارزش از جمله سیر می‌کنند که به عنوان یک محصول در بازار عرضه و تقاضا جا افتاده است.
امید ذاکری تصریح کرد: با توجه به اینکه در استان هرمزگان ۸ هزار و ۶۵۱ سازه آبخیزداری به ظرفیت ۴۹۰ میلیون متر مکعب استحصال رواناب وجود دارد، این سدهای کوچک موجب تامین آب شرب اهالی و حتی احشام که سال‌ها در رنج خشکسالی بوده‌اند شده است و دیگر کمتر شاهد مرگ و میر و از بین رفتن نسل آنها خواهیم بود.
از مساحت هفت میلیون و۲۰۰ هزار هکتاری استان هرمزگان، شش میلیون و ۹۰۰هزار هکتار جزو عرصه‌های منابع طبیعی است که یک میلیون و ۸۰ هزار هکتار آن جنگل، چهار میلیون و ۹۳هزار هکتار مرتع و یک میلیون و ۵۶۵ هزار هکتار آن را بیابان تشکیل می‌دهد.
آبخیزداری؛ مهمترین راهکار کنترل سیل در بالادست جنگل ها
معاون ابخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان هم افزود: جنگل ها به صورت طبیعی عامل مقابله با سیلاب ها هستند. نخستین گام در حفاظت از جنگل ها، نگهداری و توسعه خاک، احیای پوشش گیاهی و کمک به پایداری منابع آبی است. متاسفانه تغییرات اقلیم و خشک سالی ها و بارش های سیل آسا و دستکاری های انسانی، فرسایش خاک و کاهش سطح آب های زیرزمینی و از بین رفتن پوشش گیاهی را موجب شده که در نهایت این آسیب به ضرر جنگل هاست.
تختی گفت: جنگل ها به صورت طبیعی عامل مقابله با سیلاب ها هستند، اما اگر پوشش گیاهی در مناطق بالادست جنگل ضعیف شده باشد، به دنبال بارش های شدید شاهد حرکت خاک و ورود رسوبات سیل به داخل جنگل خواهیم بود که در نهایت موجب ریشه کن شدن درختان و جابجا شدن چوب آلات شکسته و حمل آنان به پایین دست می شود.
معضل شنهای روان در هرمزگان
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان درادامه افزود: بخش عمده‌ای از اراضی کشور تحت تأثیر فرسایش بادی است و بسیاری از سکونت‌گاه‌ها، اراضی کشاورزی و زیرساخت‌های کشور تحت تاثیر هجوم شنهای روان قرار دارد که به معیشت و اقتصاد مردم لطمه وارد می‌کند. هرمزگان با دارا بودن ۲۸کانون بحرانی فرسایش بادی یکی از استانهای حساس و درمعرض شنهای روانی است که مشکلات عدیده ای برای ساکنان شرق هرمزگان خصوصا جاسک، سیریک ایجاد کرده است .
ذاکری گفت: اجرای فعالیت‌های آبخیزداری را برای جلوگیری از فرسایش خاک و تقویت سفره‌های زیرزمینی و احیای قنات‌ها اثربخش و کارساز است و۱۲۵ میلیون هکتار از اراضی کشور تحت تاثیر فرسایش آبی است و ۴۵۰ شهر و ۸ هزار و اندی آبادی در معرض سیل قرار دارند.
آبخیزداری امید به زندگی در روستاها را افزایش داده است
ذاکری بیان داشت: هر هکتار اقدامات آبخیزداری در عرصه می‌تواند ۵۳۰ مترمکعب آب را استحصال نماید و ۱۰۰۰ متر مکعب آب را به سفره‌های زیرزمینی هدایت کند. آبخیزداری امید به زندگی در روستا را افزایش داده است تا جایی که بسیاری از روستاها که دچار مهاجرت منفی شده بودند و ازسکنه فعال خالی بودند این روزها با احداث سازه های ابخیزداری و رونق آبی برای کشاورزی و دامداری و … شاهد مهاجرت معکوس روستاییان هستیم امری که موجب رضایت و خوشحالی آنان شده است .
وی گفت: این روزها حتی در خشک ترین مناطق که در معرض سیلاب های فصلی و باران های شدیدهستند با ساخت سازه های ابخوانداری و ذخیره اب در سفره های زیرزمینی شاهد سبز شدن زمینها و پرابی سازه ها حتی در گرمای ۵۰درجه هرمزگان هستیم. در بسیاری از نقاط روستایی خصوصا حاجی آباد و سیاهو شاهد پرورش ماهیان در حوضچه ها بوده و حتی ماهیان خاویاری هم به در شهرستان حاجی آباد پرورش داده می شود که موجب اشتغالزایی بسیاری از اهالی شده است .
تاکید و حمایت استاندار از ایجاد سازه‌های آبخیزداری در هرمزگان
استاندار هرمزگان در شورای حفاظت از منابع آب و کارگروه آب کشاورزی ضمن تاکید بر ایجاد سازه‌های آبخیزداری در استان، حمایت دولت را برای این امر مهم اعلام کرد.
فریدون همتی با اشاره به ساخت ۸۰۰ سازه آبخیزداری در سال گذشته افزود: ایجاد این سدهای کوچک در مناطق روستایی با مشارکت اهالی آن، یکی از رویکردهای مهم دولت به شمار می‌رود.
وی بیان داشت: همچنین در سال۹۷ نیز ۷۰۰ سازه بزرگ و کوچک آبخیزداری با اعتبارات دولتی و مشارکت‌های مردم احداث شد که در نتیجه شاهد آبگیری خوبی پس از بارندگی‌های اخیر بودیم.
وی ادامه داد: سازه های آبخیزداری مزایای بسیاری از جمله جلوگیری از فرسایش خاک، تامین آب شرب روستاها، ایجاد محیط‌های مناسب برای گردشگری، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، تقویت کشاورزی و حفاظت از محیط زیست را به همراه دارد.
آبخیزداری و رضایتمندی روستاییان
معاون ابخیزداری اداره کل منابع طبیعی هم در خصوص خوشحالی روستاییان گفت: عملیات آبخیزداری، خدمات با اهمیتی به مردم و منابع طبیعی ارائه می‌دهد که شامل، تامین منابع آب شیرین برای مردم شهرها و روستاها، تنظیم جریان منابع آبی، حفظ کیفیت آب، حفاظت از منابع طبیعی(آب، خاک و پوشش گیاهی) برای تامین معیشت مردم محلی، تامین انرژی(به عنوان مثال انرژی حاصل از آب) و حفاظت از تنوع زیستی و احیای آن است.
وی افزود: جنگل ها و درختان نقش مهمی در فرآیندهای هیدرولوژیکی در حوضه‌های آبخیز ایفا می‌کنند و حدود هفتاد درصد منابع آب شیرین موجود در جهان برای نیازهای شرب، کشاورزی، صنعتی و زیست محیطی، آبهای حوضه جلگه ای و کوهستانی به کمک آن ها فراهم می‌شود.
تختی بیان داشت: روابط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و محیطی گوناگونی بین قسمت‌های بالا و پایین یک حوضه آبخیز جریان دارد، به همین دلیل توجه به این ارتباط ها یکی از اصول کلیدی آبخیزداری است.
وی گفت:مدیریت آبخیزها با هدف حفظ خدمات زیست محیطی، به ویژه خدمات هیدرولوژیکی توسط حوضه‌های آبخیز موجب کاهش اثرات منفی پایین دست رودخانه‌ها می‌شود و در عین حال به افزایش بهره‌وری منابع و بهبود معیشت محلی می‌انجامد.
همچنین میتوان عمده اهداف اجرای طرح‌های آبخیزداری را، مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز، کاهش فرسایش خاک و رسوب دهی، کنترل هرز آب‌ها، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، کاهش سیل خیزی و بهره‌وری بهینه از نزولات آسمانی، ارتقا ی آگاهی عمومی و توسعه مشارکت مردم، توسعه فعالیت‌های مطالعاتی، تعیین ضوابط و استانداردها و ارزیابی اثرات اقدام ها و تهیه برنامه جامع اصلاح کاربری و بهره‌برداری بهینه از زمینها نام برد.
تامین آب ۴۰ روستای بشاگرد از سازه آبخیزداری کاهکن
مدیرکل منابع طبیعی هرمزگان گفت: سازندهای زمین شناسی غالب بشاگرد را سازندهای مارن میشان تشکیل داده و آب مورد نیاز بیش از ۴۰روستای بشاگرد از سازه آبخیزداری کاهکن تامین می شود.
سازه آبخیزداری کاهکن که در دهه هشتاد و در مجاورت شهر گوهران بشاگرد با حجم آورده سالیانه دو میلیون متر مکعب همراه با چند سازه رسوبگیر و بندهای خشکه چین احداث شده است توانسته نقش و اثرات خود را در تامین آب شهرستان بشاگرد حتی در خشکسالی های شدید به خوبی ایفا نماید.
به گفته ذاکری، در حال حاضر آبرسانی به بیش از چهل روستا و دو شهر شهرستان بشاگرد که با کمبود منابع آبی مواجه هستند با حفر چاهکی در پایین دست سازه آبخیزداری کاهکن توسط تانکرهای سیار تامین میگردد بطوریکه میتوان گفت یکی از دو منبع آب قابل اطمینان و پایدار این شهرستان این سازه میباشد.
در پایان می توان گفت ساخت سازه های خاکی در مناطق روستایی علاوه بر جلوگیری از فرسایش خاک و تقویت سفره های زیر زمینی و جلوگیری از هدررفت آب موجب ایجاد فرصت های اشتغالزایی و کشت نخلستان و صیفی جات در پشت بندوبندسارهای دست ساز اهالی می شود همانگونه که ارتزاق بسیاری از اهالی شهرستان باشگرد از محل کشت وزرع در پشت این بندها و سازه های خاکی می باشد .
