امروزه فرسایش خاک در تمام جهان بعنوان خطری جدی برای انسان و برای حیات او شناخته شده است و این واقعیت که بیشتر دولت ها به برنامه های حفاظت خاک کمک جدی می نمایند دلیلی بر این شناخت است.
تخریب اراضی، هدر رفت خاک، خسارت به عرصه های منابع طبیعی، اراضی کشاورزی، بناها و تاسیسات زیربنایی، تهدید روستاها و مکان های مسکونی، رسوب زایی و تشدید رسوب گذاری در مسیل ها، سازه های آبی و بنادر از پیامدهای فرسایش گالی می باشد.
گسترش شهرها، جنگل تراشی ها، تبدیل مراتع به اراضی زراعی و …. از جمله عواملی بودند که باعث تسریع در روند افزایش فرسایش خاک در ایران شده و بدلیل آنکه هر روز ابعاد وسیع تری بخود می گرفت متخصصین را بر آن داشت تا از هر فرصتی استفاده نموده و چشم انداز فاجعه آمیز این روند مخرب را بصورت مکتوب و غیر مکتوب گوشزد نمایند، و آنرا به نحوی در سطح جامعه منعکس کنند.
حسنلنگی روستایی از توابع بخش تخت شهرستان بندرعباس در استان هرمزگان است که با فاصله ۸۰کیلومتری از بندرعباس در شرق استان واقع شده با جمعیتی حدود ۱۷۳۹ می باشد. عمده شغل مردم دامداری و کشاورزی است ؛ کاشت صیفی جات، سبزی ها یکی از منابع درامدی مردم است.
طی سالهای اخیر وبا برداشت های بی رویه از اب های زیرزمینی ، فرسایش خاک و شوری آب و خاک شاهد پیشرفت گودالهای خندقی یا گالی ها در شرق استان خصوصا روستای حسنلنگی هستیم. پیشرفت سریع گالی ها و رسیدن به زمین های کشاورزی در مجاورت روستا و منازل مسکونی خطرات زیادی مردم را تهدید می کند.
اهالی نیز نسبت به این فرسایش خاک و از بین رفت زمین های آبا و اجدادی شان بشدت گلایه مند وناراضی اند ؛ موسی دربنده یکی از کشاورزان منطقه به خبرنگار ما گفت: از زمانی که اب زیادی از چاههای برداشت شده و چاه های منطقه شور و خشکیده شده اند و شاهد این فرسایش خاک و رشد گالی ها تا نزدیکی منازل مسکونی و زمین های کشاورزی هستیم. مسئولان باید کاری بکنند و جلوی این رشد سریع را بگیرند وگرنه سلامت مردم روستا در خطر است.
مهار ابهای سطحی
در قرن اخیر پدیده فرسایش خاک و انتقال رسوبات در برابر توسعه جامعه بشری، باعث مسائل و مشکلاتی شده است، بطوریکه تجزیه و تحلیل همه آنها و پیدا کردن راه حل های مناسب نیاز به تحقیقات گسترده بین المللی دارد. با رشد سریع میزان جمعیت درجهان، کم کم تأمین مواد غذائی مردم بعنوان یک مسئله فوق العاده مشکل، خودنمائی نمود. با افزایش نیاز به محصولات کشاورزی، بشر ناچار است سطح زیر کشت را بالا ببرد که خود احتیاج به آب کافی دارد و برای این مسئله مهار آبهای سطحی و احداث سدهای مخزنی و مدیریت منابع آب مطرح میگردد.
فرسایش خاک علت بروز گالی یا فرسایش خندقی
به گفته یکی از کارشناسان اب و خاک استان هرمزگان ،تجارب بدست آمده نشان میدهد که تنها مهار آبها با احداث سد، مشکلات را مرتفع نساخته و بالعکس تولید آب کافی و مطمئن در عرصه این سدها اساسی ترین مسئله است. از این رو است که فرسایش خاک در اراضی بالادست سدها و ته نشست رسوبات در دریاچه آنها دیگر از یک مسئله عادی فراتر رفته و ابعاد فاجعه آمیز آن هر روز نمایان تر میگردد.
به گفته مصیبی ، بالا بردن سطح آگاهی مردم نسبت به این پدیده، دخل و تصرف کردن نادرست در طبیعت، ممانعت از تخریب منابع طبیعی، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی و مدیریت رواناب ها در سطح حوزه های آبخیز از بالادست با اجرای طرح های آبخیزداری بویژه سامانه های آبگیر باران و احیای پوشش گیاهی از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه در کنترل گالی در شرایط هرمزگان است.
وی همچنین تاکید کرد: در برخی از مناطق استان هرمزگان، مانند دشت کندران بندرلنگه و دشت حسنلنگی بندرعباس، مهار گالی مطالبه اجتماعی و دغدغه جدی مردم شده است.
گالی یا فرسایش خندقی چیست
به این نوع فرسایش، فرسایش گودالی یا آبکند نیز می گویند که پیشرفته تر از فرسایش شیاری است. و فرسایش شیاری در منتهی الیه شیار به گالی تبدیل می شود. در واقع تفاوت فرسایش خندقی و شیاری در این است که در فرسایش خندقی عرض و عمق خندق ها خیلی با هم اختلاف ندارند، در حالی که در فرسایش شیاری عرض شیارها معمولا چندین برابر عمق آنهاست. نکته دیگر در مورد فرسایش گالی این که، دهانه گالی بی ثبات ترین قسمت گالی است.
حسن لنگی مورد هجوم گالی ها
۴۰ کانون بحرانی فرسایش خندقی (گالی) در ۱۰ منطقه در سطح استان شناسایی شد.
معاون ابخیزداری اداره کل منابع طبیعی هرمزگان گفت: دشت حسن لنگی با خاک عمیق و ریزدانه از دشت های حساس به فرسایش خاک در استان به شمار می رود. وی گفت وضعیت استقرار دشت سیلابی مذکور و شیب آن به نحوی است که امکان پخش سیلاب بصورت طبیعی در سطح دشت وجود دارد و پراکنش گونه های جنگلی من جمله پایه های کهور ایرانی تحت این شرایط ایجاد گردیده اند.
جعفری تختی افزود: تشدید فرسایش گالی دشت حسن لنگی و پیشروی آن به سمت اراضی کشاورزی منطقه را تحت تاثیر کانال های زهکش ایجاد شده در دشت دانست.
وی گفت: به منظور اعمال مدیریت بهینه بر اراضی گالی خیز در سطح استان، شناسایی کانون های بحرانی فرسایش گالی در برنامه سال جاری معاونت آبخیزداری قرار دارد و پس از شناسایی و تحدید حدود، اقدامات لازم جهت تثبیت اراضی مذکور صورت خواهد گرفت.
این مقام مسئول تاکید کرد: خاک یکی از منابع طبیعی ارزشمند، بی بدیل و غیر قابل جایگزین است که با توجه به شرایط استان و کند بودن روند خاک زایی در مناطق خشک نظیر هرمزگان ضرورت دارد طی آماره ۳۰۰سال طول می کشد تا یک لایه خاک تشکیل بشود با تدوین برنامه های راهبردی در جهت حفاظت از منابع خاک حاصلخیز سطحی و مهار فرسایش بالاخص نوع حاد آن یعنی فرسایش گالی (خندقی) اقدامات گسترده تری را در سطح استان به اجرا در آورد.
آبخیزداری راه نجات از رشد گالی ها
معاون اداره کل منابع طبیعی تصریح کرد: در حال حاضر اجرای طرحهای آبخیزداری و حفاظت خاک با اولویت حوزه آبخیز سدهای مخزنی استان در راستای مهار فرسایش و کنترل رسوب حوزه های مذکور در جهت حفظ عمر مفید مخازن سدها در دست اجراست. وی تاکید کرد نظر به حساسیت خاکهای استان به فرسایش و وجود اراضی گالی خیز در غرب، مرکز و شرق استان، شناسایی و تدوین برنامه کنترل کانون های بحران توسعه گالی در استان در دستور کار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قرار گرفت که پس از اخذ موافقت و تصویب طرح در دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور مراحل اجرایی آن آغاز گردیده است.
مدیر آبخیزداری استان اضافه کرد تجارب محلی خوبی در قالب دانش بومی آبخیزداری در استان در زمینه کنترل گالی در هرمزگان موجود است که این امر در تلفیق با دانش روز نتایج خوبی را در مدیریت مناطق گالی خیز، کنترل پیشروی هدکت ها و تثبیت خاک در حوزه های بحرانی بدنبال خواهد داشت. وی در پایان ابراز امیدواری کرد با انجام مطالعات فوق و تدوین برنامه منسجم در این زمینه، حفظ پوشش گیاهی عرصه های منابع طبیعی، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی و اجرای طرح های آبخیزداری و حفاظت خاک، کانون های گالی در سطح استان تثبیت و از مخاطرات ناشی از آن جلوگیری گردد.
وی در پایان افزود: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان با انجام مطالعات کنترل گالی در فاز تفصیلی – اجرایی و تهیه طرح در سطح ۲۵ هزار و ۸۰۰ هکتار از حوزه های آبخیز کانون های بحرانی که تخریب اراضی، تهدید روستا و تاسیسات زیربنایی را بدنبال دارد با انعکاس به مراجع متولی در استان و مرکز با اولویت در دست اقدام دارد که با پیش بینی های انجام گرفته در منابع اعتباراتی به دنبال عملیاتی کردن این طرح می باشد.
انتهای پیام/
============= به گزارش خبرگزاری علم وفناوری از هرمزگان؛ تخریب اراضی، هدر رفت خاک، خسارت به عرصه های منابع طبیعی، اراضی کشاورزی، بناها و تاسیسات زیربنایی، تهدید روستاها و مکان های مسکونی، رسوب زایی و تشدید رسوب گذاری در مسیل ها، سازه های آبی و بنادر از پیامدهای فرسایش گالی می باشد.
گسترش شهرها، جنگل تراشی ها، تبدیل مراتع به اراضی زراعی و …. از جمله عواملی بودند که باعث تسریع در روند افزایش فرسایش خاک در ایران شده و بدلیل آنکه هر روز ابعاد وسیع تری بخود می گرفت متخصصین را بر آن داشت تا از هر فرصتی استفاده نموده و چشم انداز فاجعه آمیز این روند مخرب را بصورت مکتوب و غیر مکتوب گوشزد نمایند، و آنرا به نحوی در سطح جامعه منعکس کنند.
حسنلنگی در محاصره گالی
حسنلنگی روستایی از توابع بخش تخت شهرستان بندرعباس در استان هرمزگان است که با فاصله ۸۰کیلومتری از بندرعباس در شرق استان واقع شده با جمعیتی حدود ۱۷۳۹ می باشد. عمده شغل مردم دامداری و کشاورزی است ؛ کاشت صیفی جات، سبزی ها یکی از منابع درامدی مردم است.
طی سالهای اخیر وبا برداشت های بی رویه از اب های زیرزمینی ، فرسایش خاک و شوری آب و خاک شاهد پیشرفت گودالهای خندقی یا گالی ها در شرق استان خصوصا روستای حسنلنگی هستیم. پیشرفت سریع گالی ها و رسیدن به زمین های کشاورزی در مجاورت روستا و منازل مسکونی خطرات زیادی مردم را تهدید می کند.
اهالی نیز نسبت به این فرسایش خاک و از بین رفت زمین های آبا و اجدادی شان بشدت گلایه مند وناراضی اند ؛ موسی دربنده یکی از کشاورزان منطقه به خبرنگار ما گفت: از زمانی که اب زیادی از چاههای برداشت شده و چاه های منطقه شور و خشکیده شده اند و شاهد این فرسایش خاک و رشد گالی ها تا نزدیکی منازل مسکونی و زمین های کشاورزی هستیم. مسئولان باید کاری بکنند و جلوی این رشد سریع را بگیرند وگرنه سلامت مردم روستا در خطر است.
مهار ابهای سطحی
در قرن اخیر پدیده فرسایش خاک و انتقال رسوبات در برابر توسعه جامعه بشری، باعث مسائل و مشکلاتی شده است، بطوریکه تجزیه و تحلیل همه آنها و پیدا کردن راه حل های مناسب نیاز به تحقیقات گسترده بین المللی دارد. با رشد سریع میزان جمعیت درجهان، کم کم تأمین مواد غذائی مردم بعنوان یک مسئله فوق العاده مشکل، خودنمائی نمود. با افزایش نیاز به محصولات کشاورزی، بشر ناچار است سطح زیر کشت را بالا ببرد که خود احتیاج به آب کافی دارد و برای این مسئله مهار آبهای سطحی و احداث سدهای مخزنی و مدیریت منابع آب مطرح میگردد.
فرسایش خاک علت بروز گالی یا فرسایش خندقی
به گفته یکی از کارشناسان اب و خاک استان هرمزگان ،تجارب بدست آمده نشان میدهد که تنها مهار آبها با احداث سد، مشکلات را مرتفع نساخته و بالعکس تولید آب کافی و مطمئن در عرصه این سدها اساسی ترین مسئله است. از این رو است که فرسایش خاک در اراضی بالادست سدها و ته نشست رسوبات در دریاچه آنها دیگر از یک مسئله عادی فراتر رفته و ابعاد فاجعه آمیز آن هر روز نمایان تر میگردد.
به گفته مصیبی ، بالا بردن سطح آگاهی مردم نسبت به این پدیده، دخل و تصرف کردن نادرست در طبیعت، ممانعت از تخریب منابع طبیعی، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی و مدیریت رواناب ها در سطح حوزه های آبخیز از بالادست با اجرای طرح های آبخیزداری بویژه سامانه های آبگیر باران و احیای پوشش گیاهی از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه در کنترل گالی در شرایط هرمزگان است.
وی همچنین تاکید کرد: در برخی از مناطق استان هرمزگان، مانند دشت کندران بندرلنگه و دشت حسنلنگی بندرعباس، مهار گالی مطالبه اجتماعی و دغدغه جدی مردم شده است.
گالی یا فرسایش خندقی چیست
به این نوع فرسایش، فرسایش گودالی یا آبکند نیز می گویند که پیشرفته تر از فرسایش شیاری است. و فرسایش شیاری در منتهی الیه شیار به گالی تبدیل می شود. در واقع تفاوت فرسایش خندقی و شیاری در این است که در فرسایش خندقی عرض و عمق خندق ها خیلی با هم اختلاف ندارند، در حالی که در فرسایش شیاری عرض شیارها معمولا چندین برابر عمق آنهاست. نکته دیگر در مورد فرسایش گالی این که، دهانه گالی بی ثبات ترین قسمت گالی است.
حسن لنگی مورد هجوم گالی ها
۴۰ تختی گفت: کانون بحرانی فرسایش خندقی (گالی) در ۱۰ منطقه در سطح استان شناسایی شد.
معاون ابخیزداری اداره کل منابع طبیعی هرمزگان گفت: دشت حسن لنگی با خاک عمیق و ریزدانه از دشت های حساس به فرسایش خاک در استان به شمار می رود. وی گفت وضعیت استقرار دشت سیلابی مذکور و شیب آن به نحوی است که امکان پخش سیلاب بصورت طبیعی در سطح دشت وجود دارد و پراکنش گونه های جنگلی من جمله پایه های کهور ایرانی تحت این شرایط ایجاد گردیده اند.
جعفری تختی افزود: تشدید فرسایش گالی دشت حسن لنگی و پیشروی آن به سمت اراضی کشاورزی منطقه را تحت تاثیر کانال های زهکش ایجاد شده در دشت دانست.
وی گفت: به منظور اعمال مدیریت بهینه بر اراضی گالی خیز در سطح استان، شناسایی کانون های بحرانی فرسایش گالی در برنامه سال جاری معاونت آبخیزداری قرار دارد و پس از شناسایی و تحدید حدود، اقدامات لازم جهت تثبیت اراضی مذکور صورت خواهد گرفت.
این مقام مسئول تاکید کرد: خاک یکی از منابع طبیعی ارزشمند، بی بدیل و غیر قابل جایگزین است که با توجه به شرایط استان و کند بودن روند خاک زایی در مناطق خشک نظیر هرمزگان ضرورت دارد طی آماره ۳۰۰سال طول می کشد تا یک لایه خاک تشکیل بشود با تدوین برنامه های راهبردی در جهت حفاظت از منابع خاک حاصلخیز سطحی و مهار فرسایش بالاخص نوع حاد آن یعنی فرسایش گالی (خندقی) اقدامات گسترده تری را در سطح استان به اجرا در آورد.
آبخیزداری راه نجات از رشد گالی ها
معاون اداره کل منابع طبیعی تصریح کرد: در حال حاضر اجرای طرحهای آبخیزداری و حفاظت خاک با اولویت حوزه آبخیز سدهای مخزنی استان در راستای مهار فرسایش و کنترل رسوب حوزه های مذکور در جهت حفظ عمر مفید مخازن سدها در دست اجراست. وی تاکید کرد نظر به حساسیت خاکهای استان به فرسایش و وجود اراضی گالی خیز در غرب، مرکز و شرق استان، شناسایی و تدوین برنامه کنترل کانون های بحران توسعه گالی در استان در دستور کار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قرار گرفت که پس از اخذ موافقت و تصویب طرح در دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور مراحل اجرایی آن آغاز گردیده است.
استفاده از تجارب بومی
معاون آبخیزداری استان هرمزگان اضافه کرد: تجارب محلی خوبی در قالب دانش بومی آبخیزداری در استان در زمینه کنترل گالی در هرمزگان موجود است که این امر در تلفیق با دانش روز نتایج خوبی را در مدیریت مناطق گالی خیز، کنترل پیشروی هدکت ها و تثبیت خاک در حوزه های بحرانی بدنبال خواهد داشت. وی در پایان ابراز امیدواری کرد با انجام مطالعات فوق و تدوین برنامه منسجم در این زمینه، حفظ پوشش گیاهی عرصه های منابع طبیعی، جلوگیری از تغییر کاربری اراضی و اجرای طرح های آبخیزداری و حفاظت خاک، کانون های گالی در سطح استان تثبیت و از مخاطرات ناشی از آن جلوگیری گردد.
وی در پایان افزود: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان با انجام مطالعات کنترل گالی در فاز تفصیلی – اجرایی و تهیه طرح در سطح ۲۵ هزار و ۸۰۰ هکتار از حوزه های آبخیز کانون های بحرانی که تخریب اراضی، تهدید روستا و تاسیسات زیربنایی را بدنبال دارد با انعکاس به مراجع متولی در استان و مرکز با اولویت در دست اقدام دارد که با پیش بینی های انجام گرفته در منابع اعتباراتی به دنبال عملیاتی کردن این طرح می باشد.
انتهای پیام/
